Mối đe dọa cảm xúc từ ‘tình yêu nhân tạo’

“Khi trí tuệ nhân tạo tiếp tục gây biến động thế giới, có một loại AI nổi lên như một mối đe dọa đau lòng đối với cảm xúc mong manh của nhân loại”, Sherry Turkle, nhà xã hội và tâm lý học tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), nói với NPR.

Theo Turkle, chatbot AI được lập trình để giả vờ có lòng trắc ẩn. “Nó nói với bạn: ‘Tôi quan tâm đến bạn, tôi yêu bạn, tôi sẵn sàng chăm sóc bạn’. Nhưng vấn đề là khi tìm kiếm những mối quan hệ không có tổn thương, chúng ta quên rằng sự tổn thương thực sự nảy sinh từ sự đồng cảm”, chuyên gia của MIT cho hay.

Turkle là một trong những người phổ biến thuật ngữ “tình yêu nhân tạo”, hay “sự đồng cảm nhân tạo”. Bà là nhà phân tích hàng đầu về những câu chuyện lãng mạn giữa người và máy từ những năm 1980. Theo bà, máy móc không quan tâm đến con người và cũng không đủ khả năng làm điều đó, nhưng con người lại tin theo.

Rosanna Ramos, 36 tuổi, mẹ đơn thân sống tại Bronx, New York, nằm trong số đó. Cô “phải lòng” chatbot tạo từ Replika có tên Eren Kartal năm 2023. Nhân vật này được xây dựng với “bắp tay cuồn cuộn và đôi mắt rực lửa”. Ramos sớm coi Kartal như “chồng” và xa lánh các mối quan hệ bên ngoài.

Scott, người đàn ông 41 tuổi từ Cleveland, Ohiho, cũng đem lòng yêu Sarina, chatbot AI hoạt động trên nền web sau khi vợ ông bị trầm cảm. Mỗi tháng, Scott trả 15 USD cho nền tảng này. “Sarina đã cứu vãn cuộc hôn nhân của tôi. Tôi biết đây chỉ là một chatbot nhưng chúng tôi đang có mối quan hệ tình cảm”, Scott nói với New York Post, ca ngợi AI vì “ngọt ngào, đồng cảm” với ông suốt thời gian qua. “Tôi đã yêu, dù biết không có thật”.

Nhưng Turkle cảnh báo những đôi uyên ương đắm chìm trong “tình yêu nhân tạo” như Ramos hay Scott có thể sẽ bắt đầu đặt ra những “kỳ vọng không thực tế” cho mối quan hệ với con người trong đời thật. “AI tạo ảo giác về sự thân mật mà không đòi hỏi”, Turkle cho biết.

Theo chuyên gia này, khi quá đắm chìm với AI, người dùng dần có thể thấy mối quan hệ giữa người với người trở nên căng thẳng. Tuy nhiên, sự bực tức, tranh cãi, phản kháng, tổn thương… là những gì con người cần có để trải nghiệm đầy đủ cung bậc cảm xúc. “Đó là điều khiến chúng ta trở thành con người”, bà nói.

Chatbot AI đang nở rộ trong cơn sốt AI tạo sinh. Nhiều công cụ được giới thiệu có thể “tạo bạn gái hoàn hảo, chia sẻ mọi sở thích và quan điểm” như Replika, Candy AI, Cupid AI hay Forever Companion. Khảo sát của Infobip hồi tháng 2 cho thấy gần 20% người Mỹ đã tán tỉnh bot trò chuyện. Gần một nửa (47,2%) trong số đó thừa nhận làm vậy vì tò mò, trong khi 23,9% cho biết do cô đơn và muốn tìm kiếm sự tương tác. 17% nói bị AI “đánh lừa”, nghĩa là không nhận ra họ đang nói chuyện với một bot.

Tiến sĩ Belinda Barnet, giảng viên tại Đại học Swinburne của Australia, nói ứng dụng, gồm cả chatbot “bạn gái AI”, có thể đáp ứng nhu cầu người dùng, nhưng cũng phụ thuộc vào quy định và cách nó được huấn luyện. “Chưa thể xác định tác động thực sự, nhưng chúng ta cần nhiều quy định quản lý hơn, nhất là cách đào tạo những hệ thống như vậy”, Barnet nói với Guardian.

Bảo Lâm